Η σημασία των μαλλιών στο πλαίσιο του πολιτισμού
Τα μαλλιά έπαιζαν πάντα θεμελιώδη ρόλο στην εικόνα του ανθρώπου, με βαθιά συμβολικά νοήματα να αποδίδονται σε αυτά ανά τις εποχές και τους πολιτισμούς: από την αρχαιότητα ακόμα, αποτελούν προέκταση της προσωπικότητας και απαραίτητο στοιχείο ομορφιάς, γοητείας και αποπλάνησης.
Ένα απολύτως φυσιολογικό βιολογικό φαινόμενο
Όλοι έχουμε κατά μέσο όρο 100.000 - 150.000 τρίχες στο τριχωτό μας. Τα μαλλιά ανανεώνονται συνεχώς, μέσα από διαδοχικούς κύκλους ανάπτυξης, αδράνειας, πτώσης και εκ νέου ανάπτυξης –κατά κανόνα, χάνουμε περίπου 50 με 100 τρίχες την ημέρα. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό και συνήθως δεν προκαλεί αραίωση, καθώς ο κύκλος ζωής των μαλλιών του ανθρώπου δεν είναι συγχρονικός (κάθε τρίχα βρίσκεται σε διαφορετικό στάδιο), κάτι που σημαίνει ότι πάντα έχουμε μαλλιά στο τριχωτό μας. Στην πραγματικότητα, οι ανεξάρτητοι κύκλοι ζωής κάθε επιμέρους τριχοθυλακίου αποτρέπουν τη μαζικήπτώση των μαλλιών.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο, η τριχόπτωση μπορεί να γίνει πιο έντονη. Αιτίες τριχόπτωσης μπορεί να είναι οι διαταραχές του κύκλου ζωής των μαλλιών, σε φλεγμονώδεις παθήσεις που καταστρέφουν τα τριχοθυλάκια, ή σε κληρονομικές ή επίκτητες ανωμαλίες στο στέλεχος της τρίχας.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα διαταραχές του κύκλου ζωής των μαλλιών λόγω των παθήσεων που καταστρέφουν τα τριχοθυλάκια ή λόγω κληρονομικών ή επίκτητων βλαβών στο στέλεχος της τρίχας.
Ο κύκλος ζωής των μαλλιών
Ο συνήθης κύκλος ζωής των μαλλιών του ανθρώπου διαρκεί περίπου 2 με 6 χρόνια και αποτελείται από τέσσερις διακριτές φάσεις. Η διάρκεια κάθε φάσης εξαρτάται από την ηλικία, την παθολογία, και ποικίλους διατροφικούς και ορμονικούς παράγοντες.
Η πρώτη φάση είναι η αναγενής φάση ή φάση ανάπτυξης, κατά την οποία η τρίχα αναπτύσσεται από το τριχοθυλάκιο (ρίζα) κάτω από το δέρμα. Καθορίζει το μήκος των μαλλιών και διαρκεί αρκετά χρόνια (συνήθως 2-4 χρόνια στους άνδρες και 3-6 χρόνια στις γυναίκες). Κατά την αναγενή φάση, η τρίχα αναπτύσσεται κατά περίπου 1 εκ. κάθε 28 ημέρες. Στη φάση αυτή βρίσκεται μέχρι και το 90% των τριχοθυλακίων.
Έπειτα, ακολουθεί η καταγενής φάση ή μεταβατική φάση, η οποία διαρκεί 2-3 εβδομάδες και αφορά περίπου στο 1-2% του συνόλου των μαλλιών μας. Κατά την καταγενή φάση, η τρίχα σταματά να αναπτύσσεται, παύει να τροφοδοτείται με αίμα, και αποκολλάται από τον δερματικό θύλακα όπου υπάρχουν τα κύτταρα που παράγουν νέες τρίχες. Στη συνέχεια, ακολουθεί η τελογενής φάση ή φάση αδράνειας, η οποία διαρκεί περίπου 3 μήνες. Κατά το στάδιο αυτό, οι ώριμες τρίχες μπαίνουν σε αδράνεια και οι νέες τρίχες αρχίζουν τη φάση ανάπτυξης. Στη φάση αυτή βρίσκεται το 10-15% του συνόλου των μαλλιών μας. Καθώς η νέα τρίχα αρχίζει να αναπτύσσεται κάτω από το δέρμα, σπρώχνει σταδιακά το τελογενές τριχοθυλάκιο προς την επιφάνεια όπου αυτό τελικά απορρίπτεται. Το τελευταίο στάδιο του κύκλου ζωής των μαλλιών είναι η εξωγενής φάση ή φάση απόρριψης, κατά την οποία η ώριμη τρίχα πέφτει από το τριχωτό και αντικαθίσταται από τη νέα τρίχα during.
Οι διαφορετικοί τύποι τριχόπτωσης:
Η τελογενής ή προσωρινή τριχόπτωση (telogen effluvium) χαρακτηρίζεται από αιφνίδια και μαζική απώλεια μαλλιών λόγω της πρώιμης εισόδου των μαλλιών στην τελογενή φάση. Παρατηρείται περίπου 3 μήνες μετά από κάποιο συμβάν πυροδότησης, όπως:
- Στρες (σοβαρή εμπύρετη ασθένεια, συναισθηματικό στρες, σοβαρός τραυματισμός, σοβαρή χειρουργική επέμβαση, δύσκολος τοκετός, αιμορραγία, λιμοκτονία και εξαντλητική δίαιτα)
- Περίοδος μετά τον τοκετό: μετά τον τοκετό, η ορμονική ανισορροπία (ιδίως η μείωση των επιπέδων οιστρογόνων) οδηγεί σε γενικευμένη τελογενή φάση προκαλώντας σημαντική τριχόπτωση
- Αλλαγή των εποχών: έρευνες δείχνουν αύξηση του αριθμού των τριχών σε τελογενή φάση κατά τις περιόδους Απρίλιος - Μάρτιος και Σεπτέμβριος - Οκτώβριος, με αποτέλεσμα δύο παρατηρούμενες εποχικές εξάρσεις που είναι γνωστές ως προσωρινή τριχόπτωση άνοιξης & φθινοπώρου
- Έκθεση στη ρύπανση
- Ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών (σιδηροπενική αναιμία, εντεροπαθητική ακροδερματίτιδα, επίκτητη ανεπάρκεια ψευδαργύρου και υποσιτισμός)
- Διαταραχές του ενδοκρινικού (υπερθυρεοειδισμός και υποθυρεοειδισμός)
- Σοβαρές δερματικές παθήσεις που επηρεάζουν το τριχωτό
- Τριχόπτωση που οφείλεται σε φάρμακα: οφείλεται κυρίως σε χημειοθεραπευτικές αγωγές, αλλά πιο σπάνια παρατηρείται και με άλλους τύπους φαρμάκων όπως αντικαταθλιπτικά, αντισπασμωδικά και β-αναστολείς.
Ωστόσο, στο ένα τρίτο των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με την πάθηση, δεν εντοπίστηκε καμία αιτία τριχόπτωσης. Η διάρκεια της πάθησης ισοδυναμεί με λιγότερο από 6 μήνες στην οξεία τελογενή τριχόπτωση, διάστημα που υπερβαίνει τους 6 μήνες στη χρόνια μορφή της.
Η οξεία τελογενής τριχόπτωσης επηρεάζει εξίσου άτομα και των δύο φύλων και κάθε ηλικίας, ενώ η χρόνια τελογενής τριχόπτωσης χωρίς σαφείς αιτίες τριχόπτωσης τείνει να παρουσιάζεται σε κατά τα άλλα υγιείς γυναίκες 30-60 ετών.
Η αλωπεκία (μόνιμη τριχόπτωση) περιλαμβάνει:
- Ανδρογενετική αλωπεκία: κληρονομική, και η πιο κοινή μορφή τριχόπτωσης τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή απώλεια των μαλλιών, με τα μοτίβα τριχόπτωσης να διαφέρουν ανά φύλο. Στους άνδρες παρουσιάζεται συνήθως μετωπο-κροταφική αραίωση και αραίωση στην κορυφή του κεφαλιού, ή πλήρης απώλεια με εναπομείνασες τρίχες στην ινιακή και την κροταφική περιοχή. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την εφηβεία και να εξελιχθεί σε βάθος ετών ή και δεκαετιών. Από την άλλη, οι γυναίκες παρουσιάζουν συνήθως βραδεία και διάχυτη αραίωση σε όλη την επιφάνεια του τριχωτού (σπανίως οδηγεί σε φαλάκρα), η οποία ξεκινά από τη διάμεσο της περιοχής του μετώπου αφήνοντας άθικτη την εμπρόσθια γραμμή των μαλλιών. Τις περισσότερες φορές, η τριχόπτωση αρχίζει να γίνεται αντιληπτή γύρω στην εμμηνόπαυση, μολονότι μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την εφηβεία.
- Υπερτρίχωση: συνδέεται συνήθως με υπερανδρογοναιμία, μολονότι στο ήμισυ των γυναικών με ήπια συμπτώματα παρατηρούνται φυσιολογικά επίπεδα ανδρογόνων. Η συνηθέστερη αιτία είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Η υπετρίχωση χαρακτηρίζεται από την παρουσία υπερβολικού αριθμού τελικών τριχών σε περιοχές που εξαρτώνται από τα ανδρογόνα, όπως στο πρόσωπο, το ντεκολτέ, την κοιλιακή χώρα, το άνω τμήμα των μηρών, και τη θηλαία άλω. Η υπετρίχωση μπορεί να σχετίζεται ή όχι με ακμή ή με ανδρογενετική αλωπεκία.
- Γυροειδής αλωπεκία: αυτοάνοσο νόσημα, με συχνά αιφνίδια εμφάνιση, που χαρακτηρίζεται από κατά τόπους τριχόπτωση σε παιδιά και ενήλικες. Η πάθηση αυτή μπορεί να προσβάλει όλες τις τρίχες του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των φρυδιών και των βλεφαρίδων, οδηγώντας σε ολική απώλεια (καθολική αλωπεκία). Οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν ύφεση (ακόμα και αυθόρμητη, χωρίς θεραπεία), να έχουν ένα μόνο επεισόδιο σε όλη τους τη ζωή, ή να υποτροπιάσουν.
- Ουλωτική αλωπεκία: προκαλείται από ορισμένες, σπάνιες διαταραχές που καταστρέφουν το τριχοθυλάκιο και, στη θέση του, δημιουργούν ουλώδη ιστό (η τρίχα δεν αναπτύσσεται εκ νέου στις ουλώδεις περιοχές). Οι διαταραχές αυτές μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία και να επηρεάσουν τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες, ενώ η τριχόπτωση ενδέχεται να ξεκινήσει σταδιακά με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να είναι ανεπαίσθητα. Σε άλλες περιπτώσεις, η τριχόπτωση επιδεινώνεται ραγδαία και συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα όπως έντονο κνησμό, πρήξιμο, και παρουσία ερυθρών ή λευκών αλλοιώσεων στο τριχωτό που μοιάζουν με εξάνθημα.
- Τριχοτιλλομανία: διαταραχή κατά την οποία το άτομο τραβά τα μαλλιά του ή τις τρίχες και δυσκολεύεται να αντισταθεί στην παρόρμηση, με αποτέλεσμα την εμφάνιση τριχόπτωσης στο τριχωτό ή στο σώμα. Εκδηλώνεται πιο συχνά σε παιδιά, των οποίων τα μαλλιά αναπτύσσονται ξανά εφόσον αντιμετωπιστεί η συμπεριφορά. Ωστόσο, αν η συμπεριφορά συνεχιστεί για πολλά χρόνια, ενδέχεται να οδηγήσει σε μόνιμη τριχόπτωση.
- Αλωπεκία γήρατος ή αραίωση σχετιζόμενη με την ηλικία: περιγράφεται ως μόνιμη διάχυτη αραίωση των μαλλιών σε όλη την επιφάνεια του τριχωτού, χωρίς αυξημένη σμίκρυνση των τριχοθυλακίων (miniaturization), σε άτομα άνω των 50 ετών και χωρίς οικογενειακό ιστορικό φαλάκρας. Η προοδευτική αυτή τριχόπτωση χαρακτηρίζεται επίσης από συντόμευση της αναγενούς φάσης, μείωση της αναλογίας τριχών σε αναγενή/τελογενή φάση, αποδυνάμωση των μαλλιών και υποβάθμιση της ποιότητας των μαλλιών.
Η αναγενής φάση (στάδιο ανάπτυξης των μαλλιών) γίνεται πιο σύντομη, φτάνοντας από τα 3-4 χρόνια που είναι η φυσιολογική διάρκειά της σε κάτι λιγότερο από 1 χρόνο. Η τελογενής φάση (στάδιο αδράνειας) επιμηκύνεται, με αποτέλεσμα οι τρίχες που πέφτουν να αντικαθίστανται λιγότερο συχνά από νέες τρίχες. Ο αριθμός των τριχών που βρίσκονται σε τελογενή φάση επίσης αυξάνεται, υπερβαίνοντας το 20%. Τα τριχοθυλάκια αγκυρώνονται πιο επιφανειακά στο χόριο και συρρικνώνονται, με τις νέες τρίχες να αναπτύσσονται πιο κοντές. Επιπλέον, με την ηλικία, τα μαλλιά χάνουν τη χρώση τους και γίνονται λευκά. Τα λευκά μαλλιά είναι πιο αδύναμα, με ελαφρώς υψηλότερο πορώδες, ενώ παρουσιάζουν και μειωμένη μηχανική αντίσταση. Τέλος, είναι συνήθως πιο ευάλωτα απέναντι στις εξωτερικές επιθέσεις, ιδίως την ακτινοβολία UV.
Πηγή:
Τα αποτελέσματα ελήφθησαν μέσω επιδημιολογικής μελέτης που πραγματοποιήθηκε από τη L'Oréal Research σε συνεργασία με το SU.VI.MAX (Supplémentation en VItamines et Minéraux AntioXydants).
Για περισσότερες πληροφορίες, συμβουλευτείτε τον δερματολόγο σας. Εκείνος μπορεί να πραγματοποιήσει κλινική αξιολόγηση και τριχοσκόπηση (δερματοσκόπηση τριχωτού) ή και να ζητήσει τριχογράφημα (εργαστηριακή ανάλυση τρίχας), εξετάσεις αίματος και, ενίοτε, βιοψία.
